1 - §. Кредит пакетини ташкил қилиш

Банк мижоздан кредит олиш учун ариза қабул килгач кредит пакетини шакллантириш ва уни таҳлил қилишга киришади. Бу жараён қуйидаги босқичда амалга оширилади:

Кредит олиш учун қарз олувчи ўзининг молиявий ва ишлаб чиқариш имкониятларини қуйидаги мазмунда таҳлил қилиши лозим:

Хўжалик субъекти кредит олиш учун таҳлилий ва хомчўт маълумотлардан келиб чиққан ҳолда, кредит олиш учун илтимосномасини тузади.

Кредит олиш учун аризада кредит олиш зарурияти, унинг самарадорлиги, қайтарилиши, тўловлиги ва таъминланиши, шунингдек, ўз капитали таркиби ва унинг кредитланаётган тадбирдаги иштироки батафсил баён қилинади. Аризага қуйидагилар илова қилинади:

  1. Пул оқими таҳлили кўрсатилган бизнес - режа.
  2. Охирги ҳисобот даври учун бухгалтерлик баланси, дебиторлик ва кредиторлик қарзлари ва тўлов муддати 60 кундан ошган қарзларни қиёслаш далолатномалари талқини билан бирга.
  3. Фойда ва зарарлар тўғрисидаги ҳисобот.
  4. Айланма маблағларини айланиши ҳисоб - китоби.
  5. Бошқа кредитлар, қарз маблағлари мавжудлиги ва бошқа банкларда сақланадиган бўш маблағларнинг мавжудлиги тўғрисидаги маълумотнома.
  6. Капитали билан иштирок этганлиги тўғрисидаги маълумотнома.

Кредит ходими ёки кредит пакетини ўрганувчи шахс юқорида қайд этилган ҳужжатларни олгач, уч кунлик муддатда қуйидагиларни аниқлайди:

Кредит пакетини таҳлил қилишда нафақат кредит битимларинининг турли соҳаларига, балки раҳбарнинг шахсий сифатларига ҳам баҳо берилади.

Тақдим этилган ҳужжатларни батафсил ўрганиб чиққач, банк ходими кредит битимини тузиш учун хулосани расмийлаштиради. Бунда қуйидагилар кўрсатилади:

Банк ходимининг хулосаси раҳбар томонидан имзоланган ва ҳужжатлар илова қилинган ҳолда кредит қўмитасига кўриб чиқиш учун юборилади. Қўмита ўз ваколатларидан келиб чиққан ҳолда уч кун мобайнида тегишли қарор қабул қилади. Мазкур хулоса кредит қўмитаси раиси томонидан тасдиқланади. Шундан сўнг кредит шартномаси тузилади ёки кредит битимини тузиш ва ссуда беришдан бош тортиш сабаблари кўрсатилган ҳолда қарз олувчига ёзма равишда рад жавоби берилади.

Кредит қўмитасининг ижобий хулосаси келтирилган ҳолда банк билан мижоз ўртасида кредит шартномаси тузилади. Кредит шартномасига банк раҳбари ва қарз олувчи имзо қўйганидан сўнг у юридик кучга эга бўлади.

Кредит шартномасида қуйидагилар кўзда тутилади:

а) кредитнинг мақсади ва суммаси;

б) уни бериш тартиби ҳамда тўлаш тартиби ва шакли;

в) мажбуриятларни таъминлаш шакллари, фоиз ставкалари, уларни ҳисоблаш тартиби ва тўлаш шакли:

Кредит ходими кредит шартномаси тузилганидан сўнг кредитни тўлаш муддати ва фоиз ставкаларини кўрсатган ҳолда ссуда ҳисоб варағини очиш тўғрисида қарор қабул қилгач, қарз олувчига кредит варақчаси очилиб, унга асосан кредит юзасидан назорат амалга оширилади.

Банк кредитидан фойдаланилган вақт учун ҳақ тўлаш кредит нархини ташкил этади, у ҳисобот ойи бошлангунга қадар банк бўйича юзага келадиган ўртача фоиз ставкаси ва маржани ўз ичига олади.

Кредит нархи Марказий банкнинг "қайта молиялаш" ставкаларини меъёрлари билан тартибга солинади, ҳамда маҳсулот ва хизматлар тан - нархи даражасини ҳисобга олган ҳолда белгиланадиган чегара кўрсаткичларидан ошмаслиги лозим. Амалда қайта молиялаш ставкаси "Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисида"ги Қонуннинг тегишли моддасига мувофиқ Марказий банк томонидан мустақил равишда белгиланади. Ҳозирги кунда қайта молиялаштириш фоиз ставкаси ойига 1,7 фоизни, ҳамда йилига 20 фоизни ташкил этади. Бу фоиз ставкасига тижорат банклари 1,5 мартагача маржа қўйиши мумкин.