2 - §. Кредитни беришни ҳужжатлаштириш тартиби
Кредит бўйича ҳужжатлар Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг 2000 йил 22 февралда тасдиқланган ҳолда 2001 йил 27 февралда ўзгартиришлар киритилган "Ўзбекистон Республикаси банкларида кредит ҳужжатларини юритиш тартиби тўғрисидаги низом" асосида амалга оширилади.
Кредитни бериш ва ҳужжатлаштириш тартиби ҳозирги пайтда марказлаштирилмаган ва у тижорат банклари томонидан мустақил равишда белгиланади. Лекин амалиётда кўрсатилишича, кредитлашнинг умумий ишлаб чиқилган тартиби ҳамон мавжуд бўлиб, унга тижорат банклари амал қиладилар. Бундай тартибни шартли равишда муҳим схема, яъни кредитлашнинг асосий умумий схемалари асосида тасвирланиши мумкин.

Кредит олиш учун ариза, қарздор кредит хизматларидан фойдаланиш учун муносиб банкни танлагандан сўнг расмийлаштиради ва тақдим этилади. Бунда мижоз банкнинг кредит салоҳияти ҳажмини, унинг пассивлари, банкнинг ишончлилик даражасини, банкнинг таъсисчилар таркиби, унинг тармоқ ҳарактери ва у ёки бу операцияларга мослашуви ва ихтисослашуви шунингдек, кредит бўйича сумма, фоиз ва кредит муддатларини инобатга олиши мумкин. Бу каби ахборот манбалари сифатида очиқ муҳр (банкнинг йиллик баланс ва ҳисоботларни расмий эълон қилинган, акциялар эмиссиясининнг проспекти, ва бошқалар) шунингдек, банк мижозлари билан норасмий шартномаси бўлиши мумкин.
Иқтисодий нобарқарорлик ва доимий равишдаги кредит қайтарилмасликлар шароитида банклар кредитни шу банкда ҳисоб - китоб варағига эга бўлган қарздорларга беришни маъқул кўрадилар, бу эса қарздор томонидан банкни танлаш имкониятини чеклайди.
Банк қарздорни танлагандан сўнг, қарздор аризани расмийлаштиради ва унда маълум миқдордаги кредит суммаси, муддати ва мақсадларини белгилайди. Ариза қарздор - ташкилот раҳбарининг имзоси ва бош бухгалтер имзоси билан тасдиқланиши керак. Бундай ариза кредитлашнинг қуйидаги босқичларини амалга ошириш учун асос бўлади. Кредитга лаёқатлиликни баҳолаш учун банк мижоздан ўтган даврдаги ҳисоботи ҳужжатларни (ҳисобот, бухгалтерия баланси иловаси билан квартал ва йиллик учун) талаб қилади, кўрсаткичларни янада аниқрок текширишга эҳтиёж туғилганда бошланғич бухгалтерия ҳужжатлари ва агар мумкин бўлса узоқ муддатли ҳисоботлар талаб қилинади.
Кредитга лаёқатсизлик рискини олдиндан кўра билиш кўпинча осон кечмайди, чунки керакли пайтда мижознинг фаолиятида кутилмаган молиявий қийинчиликлар вужудга келиши мумкин. Бу қийинчиликлар мижознинг қобилиятсизлиги туфайли унинг мол етказиб берувчилари, харидор ва бошқа ташқи омилларнинг хатоси ва муаммоси бунга сабаб бўлиши мумкин. Шунинг учун банк кредит операцияларининг ҳар бир тури кредитнинг қайтмаслик риски билан боғлиқ бўлади. Бундай рискни пасайтириш учун банк бўлажак мижознинг мавжуд ўтган молиявий аҳволи бўйича кредитга лаёқатлилигини баҳолаб, салбий томонларни олдиндан билишга, мижознинг келажак муаммоларини кўришга интилади.
Қисман бу потенциал мижознинг ҳисобот ва балансини таҳлил қилишга ундайди.