9.2. Бизнес режанинг таркибий қисмлари.
Бизнес режа қандай қисмлардан ташкил топади? Бу саволга стандарт, бир хил жавоб топиш қийин. Бизнес - режанинг қисмларини сони ва номи турлича аталсада ўз моҳияти бўйича яқин келади. Бизнес - режада қуйидаги маълумотлар берилади:
1. Сизнинг махсулотингиз ёки хизмат ишларининг турлари. (ёки бизнес - режага резюме). Режанинг бу қисмида Сиз келажакдаги харидорларигиз учун таклиф этадиган махсулотингиз ёки хизматларингиз ёритилади. Бунда қуйидаги саволларга ниҳоятда аниқ ва равшан жавоб бериш зарур:
Бизнес - режа тўлиқ тайёр бўлганда режанинг бу қисмини ёзиш осонроқ бўлади.
Муваффақият қозониш учун бизнес - режага товарнинг расмлари, чизмаларини киритилса у тўғрида яхши тасаввур пайдо бўлади. Махсулотингиз сифатини, унинг дизайнини авзаллигига ва хаттоки жойлаштириш (установкасини) хусусиятларининг авзалликларига аниқ тавсилот бериш мухим аҳамиятга эга.
2. Бизнес мухити ёки фирма ҳақидаги маълумотлар. Режанинг бу қисмида бизнеснинг моҳияти ва бажарадиган ишларининг йўналишлари кўрсатилади. Сиз бизнесни қайси шаклини амалга ошириш маълум эканлигини ҳал этишингиз зарур. Буни учта варианти бор:
Бу йўлларнинг ҳар бирини камчиликларини ва авзалликларини тахлил қилиб чиқишингиз зарур, чунки Сизнинг фирма ёки компаниянгизни рўйхатдан ўтказиш, Сизни келажакдаги фаолиятингизга лицензия олиш жараёнларига таъсир этади.
3. Маҳсулотни истеъмолчига (бозорга) етказиш бизнес - режанинг энг асосий қисмидир Уни тайёрлаш учун куч ва маблағларни аямаслик зарур. Тажриба кўрсатадики, бозорни етарли даражада ўрганмаслик натижасида кўпгина коммерция лойихалари вақт ўтиши билан барбод бўлгандир.
Энг аввало Сизнинг уянгиз бозорда қандай ўрин тутишини юзага чиқариш зарур бўлади. Агар Сиз харидор рақобатчиларингиз таклифига қарамай, маҳсулотингиздан воз кечмай уни мутассил харид қиладиган баҳосини аниқлаб олсангиз Сиз бозорни ўрганишдаги вазифаларингизни максимал даражада бажарган бўласиз.
Бозорни товар билан таъминлаш бизнес учун шароит яратиш демакдир.
4. Маркетинг ишлари ва маҳсулотни сотиш режаси.
Бизнес - режанинг бу қисми сотиладиган махсулот ҳажмини ва унга қандай қилиб эришиш мумкинлигини кўрсатади. Буерда Сиз ўзингизнинг ҳақиқий, доимий мижозларингизга ўз хизматларингиз ва товарларингиз тўғрисида қандай қилиб сўзлаб беришингиз, махсулотни қандай етказиб боришингиз ва Сизни ўз рақаобатчиларингиздан нимангиз яхши эканлиги ёритилади. Маркетинг режасининг асосий элементлари қуйдагилар:
Бизнес - режани келажакдаги шериклар билан мухокама қилаётганда уялиб қолмаслик учун саволларга бериладиган жавобни Сиз ёддан билишингиз зарур.
5. Рақобат режаси- режанинг бу қисмида Сиз махсулотингиз бориб тушадиган бозордаги рақобат тўғрисидаги билганларингизни ўзингизнинг потенциал шерикларингизга ва инвесторларга маълум қилишингиз зарур. Сиз қуйидаги саволларга аниқ жавоб беришингиз зарур.
Бу саволларга жавоб беришда ҳақиқатдан қочмаслик ва хатога йўл қўймаслик зарур.
6. Ишлаб чиқариш режаси. Бу ерда асосий вазифа шерикларга (партнерларга) ҳақиқатда зарур бўлган маҳсулотни, керак миқдорда ва сифатда, керакли муддатларда ишлаб чиқара олиш имкониятингизни исботлаб беришингиз зарур. Сиз қуйидаги саволларга жавоб топишингиз керак:
Режанинг бу қисмидаги маълумотларни 2 - 3 йилга берилса яхши бўлади. Бу режада - бўладиган ҳаражатларни ҳисоблаб уни баҳолаш ҳам зарур. Бу ерда табиатни муҳофазаси учун чиқиндиларни утилизация қилиш учун керак бўладиган ҳаражатлар ҳам эсдан чиқмаслиги керак.
7. Меҳнат ва моддий ресурслари режаси (ташкилий режа) Режанинг бу қисмида қандай мутахассислар ишлатилади. Уларнинг касби, маълумоти, тажрибаси қандай, ишни муваффақиятли олиб бориш учун қанча иш ҳақи берилиши керак деган маълумотлар кўрсатилади. Шу билан бирга бундай ходимлар қаердан қанча муддатга жалб этилади.
Корхонани ким ва нима билан шуғулланиши, бўлимларнинг ўзаро алоқалари қандай бўлади, уларнинг фаолиятини Сиз қандай бошқарасиз ва назорат қиласиз деган саволларга жавоб берувчи ташкилий схемаси берилиши керак. Бутун йил давомида мижозларни талабини қондириш учун моддий ресурслар миқдоридан ва сифати бўйича етарли бўлиши зарур.
8. Молия режаси, аввалги режаларнинг маълумотларини умумлаштириб, бир қанча ҳужжатлар тайёрлаш зарур:
- ишлаб чиқариб сотиладиган маҳсулот хажмини чамалаб чиқиш;
Бу хил маълумотлар дунё амалиёти стандартларига мос келади. Ҳозир бизда ҳам бу хил шаклда ҳисобот бериш ва режалаштириш ишлари, Европа бухгалатерия ҳисобини қўллаш амалга оширилган.
Бизнес - режа қуйидаги ва ундан бошқа бир қанча саволларга жавоб бериши зарур:
Бизнес - режа тузиш даставвал анча мураккаб ва машақатли иш, шунинг учун уни тайёрлаш чўзилиб кетиши мумкин. Лекин бундай хужжат тайёр бўлгандан сўнг, унда ишни сиз нимадан ва қандай қилиб бошламоқчисиз. Қандай йўллар билан кўзлаган мақсадга эришмоқчисиз, қандай ютуқларга эришмоқчисиз деган саволларга жавобни ёритилиши бошқа инвесторларни ва молиячиларни Сизнинг фаолиятингизда иштирок этишга бўлган қизиқишини ошириб юборади.
Демак, бизнес - режа бу Сизнинг бизнесингизни ўтмишдаги, хозирдаги ва келажакдаги холатини акс эттиради. Ўз ишингизни режалаштиришда энг асосий мақсад - бизнесни синчиковлик билан режалаштириш, уни молиявий ва ташкилий жихатдан таъминлашдир. Бизнес - режа Сизнинг мақсадингизни, бажарадиган ишларнинг йўналиши ва асосий босқичлари фаолиятини кўрсатади.