6.7. Ўзбекистонда кичик ва ўрта бизнеснинг ривожлантиришдаги муаммолар.
Иқтисодчиларимиз Республикамизда кичик ва ўрта бизнес (КЎК)ни ривожланишини ушлаб турган муаммолар қуйидагилар деб ҳисоблайдилар:
- Давлатимизнинг инвестиция соҳасидаги сиёсатини фаоллашиб кетиши хусусий секторини камайтирган;
- Йирик корхоналар самарадорлиги пасайган;
- Йирик корхоналар афзаллиги туфайли кичик корхоналар имтиёзи камайган;
- Кичик ва ўрта корхоналар ишсизликни камайтиришлаги ўз вазифаларини тўлиқ бажара олмаганлари;
- Лизинг, консалтинг, инженеринг ва бошқа хизматларининг етишмаслиги;
- Давлат идораларини (тижорат банки, суғурта компаниялари, солиқ идоралари, туман ва шаҳар ҳокимликлари, давлат бошқарув органларини, мансабдор шахсларни ва ҳакозоларни) кўп хил турдаги ресурсларни тақсимлаш ва нархини белгилаш жараёнида ва бошқа фаолиятларга аралашуви.
- Давлат рўйхатидан ўтиш ва лицензия олишдаги тўсиқлар, қийинчиликлар; лицензия талаб этиладиган фаолият турларига давлат хавфсизлигига бевосита хавф туғдириши мумкин бўлган фаолият турларигина кириши мумкин. Тадбиркорликнинг бошқа турларига бўлган лицензияларини эса, рақобатни ривожланишига тўсиқ сифатида бекор қилиши лозим. Ҳозирги кунда тадбиркорликнинг турли кўринишлари бўйича фаолият кўрсатиши учун лицензияга эга бўлиши керак бўлган муассасалар ниҳоятда кўп (40га яқин).
- Ўзбекистонда хали ҳуқуқий маданият ва барча жамият аъзоларини қонунга амал қилиш механизми ишлаб чиқилмагани. Демак, кичик ва ўрта бизнесни ривожланиш суръатири тезлаштириш учун зарур бўлган меъёрий ҳуқуқий ҳужжатларни яратишнинг ўзи кифоя қилмайди. Уларнинг амал қилиши муҳимдир;
- Кичик ва ўрта бизнес эгаларининг давлат жойларини ижарага олишда, коммунал ва бошқа тўловларни тўлашдаги манфаатларини кўпчилик холларда камситилиши. Шартнома тузишдаги ва уни бажаришдаги ҳуқуқий механизмининг мукаммал эмаслиги. Масалан, олинаётган жой учун ижарани бир йилга тузилиши.
- Моддий - техника ресурслар билан улгуржи савдо қиладиган суғурта ва баъзи бошқа хизматларни кўрсатадиган йирик ташкилотлар, тижорат банклари, коммунал ва эксплуатацион хизмат кўрсатувчи ташкилотларнинг якка ҳокимлиги; тадбиркорлар учун фойдаси бўлмаган шартномалар тузишга мажбурлаш;
- Тадбиркорларнинг манфаатларини солиқ инспекцияси вакиллари, санитар ва бошқа хизматчиларнинг қонунга зид ҳаракатларидан ҳимоялашнинг самарали механизмини етишмаслиги;
- Кичик ва ўрта бизнес эгаларининг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишда судларининг ролини пастлиги;
- Тадбиркорларнинг ўз ҳақ қуқуқларини яхши билмасликлари, суд орқали ҳимоя эта олмасликлари;
- Ташқи иқтисодий шартномаларни расмийлаштиришдаги қийинчиликлар, чалкашликлар, мантиқсизликлар;
- Шаҳар ёки туман пул - кредит сиёсатидаги чалкашликлар. Шу сиёсатга кўра комиссиянинг рухсатсиз ўтказиш мумкин бўлган маблағ миқдори чекланган; Бундай чеклашлар бекор этилиши лозим.
- Кичик ва ўрта корхоналарни ташқи бозорга чиқаришга йўл бермаётган омилларни мавжудлиги, хусусан, бу ТИАВ да экспорт шартномаларини тузишдаги мураккаб жараён ва божхона идораларида ҳисобга турғазиш билан боғлиқ масалалар, тушунарсиз холатлар, чалкашликлар; бу масалани махсус ўрганиш лозим.
- Ҳозирги якка тадбиркорликни тендер асосида жойлаштирилади. Лекин хали биз тендер ҳақида ишончли ахборотга ва керакли ҳужжатни тайёрлашда тажрибага эка эмасмиз.
- Бизнес ва тадбиркорлик билан шуғулланувчиларни шу соҳадаги билимларини етишмаслиги.
- Тадбиркорликнинг айрим шаклларини тутган ўрни ва аҳамиятини аниқлашнинг мушкуллиги;
- Тадбиркорлик субъектларининг турлари, миқдорини, республика иқтисодиётидаги салмоғини аниқ ҳисоботини йўқлиги; улар ҳақидаги ахборотларни номутаносиблиги иқтисодиётни тўғри баҳолаш имкониятини йўқотади;
- Республикада ҳозир хусусий корхоналарни яратишдан кўра уларни тугатилишининг кўплиги ва мушкуллиги;
- Иқтисодиётни тадбиркорлик секторида инвестициялар жараёни тўлиқ амалга оширишга имкон бермаётган муаммолар орасида - реклама, ахборотлар билан таъминлашнинг етишмаслигини кўрсатиш зарур (ж. "Бозор, пул ва кредит" феврал 2000 й.).
- Ташқи бозорга чиқимнинг мураккаблиги.
- Инвестиция лойихаларини тайёрлаш қийматини юқорилиги ва бошқа яна бир қанча муаммолар мавжуд.